تهران

شناخت ^۱ تهران از نظر ^۲ تاریخی و اجتماعی، و تشخیص محیط جغرافیایی آن، و تحقیق ^۳ در مورد فرهنگ و سیاست و اقتصاد آن، به دلیل ^۴ سرعت توسعه‌ی ^۵ همه جانبه‌ی آن بسیار مشکل است. بدین سبب در بررسی منطقه‌های ویژه‌ی ^۶ ایران و جهان (شهرشناسی)، تهران از چشم‌گیرترین ^۷ حوزه‌های پژوهشی به شمار می‌آید ^۸ و اگر عامل‌های گستردگی شهر از نظر جغرافیایی و بوم‌شناختی (اکولوژیک) و نیز جنبه‌های انسانی و جمعیت‌نگاری (دموگرافیک) با عنایت ^۹ به کانون‌های سیاسی قدرت درون‌مرزی ^۱۰ و سلطه‌های برون‌مرزی ^۱۱ بررسی شود، معلوم خواهد شد که در پهنه‌ی ^۱۲ جهانی، تهران به لحاظ ^۱۳ داشتن موقعیت خاص منطقه‌ای و تاریخی و مشکلات و معضلات ^۱۴ گوناگون از همه‌ی شهرهای بزرگ (کلان‌شهرها) شاخص‌تر است. در گذشته تهران روستای کوچک و ناآشنایی بود و پس از تحولات ^۱۵ نه چندان چشم‌گیری، طی چند سده ^۱۶ به صورت روستای پیشرفته‌ای درآمد و در دوره‌ی صفویه (شاه طهماسب) نام و نشان شهری یافت و در مسیر جدید تحول پیدا کرد به طوری‌که به دلایل خاص جغرافیایی و سیاسی «پایتخت» ایران شد. در پی دو بار ویران شدن برج و باروی ^۱۷ آن، سرانجام ^۱۸ پس از جنگ اول جهانی، به صورت شهری گسترده و بی در و دروازه درآمد و بعد از جنگ دوم جهانی آن‌چنان توسعه پیدا کرد که شاید در جهان هیچ شهری با این سرعت رشد نکرده باشد و هنوز هم روشن ^۱۹ نیست که تا چه زمان و به چه اندازه این «توسعه‌یافتگی» مهارگسسته ^۲۰ ادامه خواهد داشت. (تکمیل همایون، ناصر. تهران: از ایران چه می‌دانم؟. ج۴۵. تهران: دفتر پژوهشهای فرهنگی. ۲۰۱۲. ص۷)